โตะนิก (รามัน)ตอนที่ 3
เรื่อง/ภาพ/ข้อมูล นายอิสมาแอล สาเระ นักประวัติศาสตร์เบตงมุสลิม
ผังรายชื่อผู้สืบเชื้อสายจาก โตะนิก 2353-2444( ผังนี้ไม่มีชื่อ ต่วน มันโซร รายารามันคนแรก )ผังอันนี้ จะมีเจ้าเมืองรามัน เพียง 3 คน
www.geocities.ws/prawat_patani/patanilupa_thai.htm
เมื่อกษัตริย์สยามแต่งตั้งเจ้า เมือง รามันคนแรก โดยการ แต่งตั้ง ต่วนมันโซร์เป็นเจ้าเมืองรามันคน ที่ 1 เมื่อต่วน มันโซร์ สิ้นชีพ ก็ได้แต่งตั้ง ลูกชายต่วนโตะนิ โตะ และห์ ( Tuan Tok Nik Tok Leh)เป็นเจ้าเมืองคนที่ 2 เมื่อ ต่วนโตะนิก โตะแลฮ์ สิ้นชีพ ก็แต่งตั้ง ต่วนกูโน ( Tuan Kuno )หรือ นิ อูลู(Nik Ulu)เป็นเจ้าเมืองคนที่ 3 เมื่อ ต่วนกูโนสิ้นชีพ ก็แต่งตั้ง ต่วน ญากง(Tuan Jagung )หรือ เต็งกูอับดุลกานดิส (TuanKu Abdul Kandis)เป็นเจ้าเมืองคนที่ 4 เมื่อต่วน ยากงสิ้นชีพ ลูกชายปลัดเมืองคือ ต่วนลือเบะ(Tuan Lebeh) ลงราญาก็รักษาการโดยไม่ทันได้มีการแต่งตั้งเป็นทางการ ก็ถูกจับกุม เสียก่อน
สระน้ำแห่งประวัติศาสตร์
สระน้ำแห่งนี้ในอดีต ตั้งอยู่ในเขตตำหนัก ของ รายา รามัน ได้ใช้เป็นแหล่งน้ำให้ช้างลงอาบน้ำ ช้างมีจำนวนนับ 100 เชือก ในสมัยนั้น รายารามัน ตั้งเมือง โกระ (เกอ-โรฮ์)เป็นศูนย์กลางการปกครองเขต ฮูลูเปรัค ในบริเวณนี้ มีแร่ ดีบุกจำนวนมาก ที่มีชื่อเสียงคือ ที่เหมือง เกรียน อินตัน
มีบันทึกว่าบริเวณ เรือนรายา รามัน แห่งนี้ มีเนื้อที่กว้างขวางประมาณ 30-40ไร่ ปัจจุบัน เป็นสวน สาธารณะของเมือง สถานที่ประชาชน มาพักผ่อน มีที่พัก และร้านอาหาร
ในสมัยก่อน จะมี 2 สระ สระใหญ่ สระหนึ่ง สระเล็กสระหนึ่ง ที่เห็นในภาพเป็นสระเล็ก ส่วนสระใหญ่นั้นได้ตื้นเขินไปนานแล้ว
สระน้ำทั้ง สอง สระ เป็นสระที่ขุดขึ้นมา รับน้ำจากลำน้ำ ซือลาโรง (Selarong) รูปนีถ่ายเมิ่อ คศ 1969 (2512)
